فیلم <<هامون>> داریوش مهرجویی یکی از مهم ترین فیلم های او پس از انقلاب محسوب می شود که دغدغه اش پرداخت به بحران روشنفکر ایرانی است. ایده ی اصلی فیلم از کتاب <<ترس و لرز>> کیگارد برگرفته شده و مبتنی بر پارادوکس عشق و عقل است. فیلم <<هامون>> داستان شخصیتی به نام حمید هامون است که از یک سو دچار مخاطره اگزیستانسیالیستی و هستی گرایی است و از سوی دیگر با همسرش مهشید بر سر زندگی مشترک دچار کشمکش است.

هامون که در طول فیلم، مشغول نوشتن رساله اش درباره ی عشق و ایمان است، زندگی کابوس وارش را به شکل مرور خاطرات بررسی می کند. سینمای مهرجویی پیوندی جدانشدنی با ادبیات و فسلفه دارد. اقتباس از نویسندگانی همچون ساعدی، سلینجر، ایبسن، و الهام از فیلسوفان و نویسندگانی مانند صادق هدایت، سورن کی یر کگور، سال بلو و . مبین این ادعا است.

هامون که در سال ۶۸ ساخته شد یکی از مشهورترین فیلم های ایران است و در کارنامه داریوش مهرجویی جایگاه ممتاز و بحث برانگیزی دارد. داریوش مهرجویی با تجربه بالا در فیلم سازی، نویسندگی فیلم نامه و رمان، ترجمه ی کتاب فلسفی و . با تکیه بر رشته ی تحصیلی اش از یک سو و دلبستگی اش به سینمای مدرن از سوی دیگر، مسیری پر پیچ و خم را در سینما پیموده است.

او با فیلم <<الماس۳۳>> در سخریه فیلمفارسی و آثار جاسوسی شروع کرده و آشنایی با غلامحسین ساعدی او را به اقتباس از نمایش نامه ی گاو کشانده که خود برداشتی ست از فصل چهارم رُمان <<عزاداران بَیل>>. دایره ی مینا تا پیش از هامون، متعادل ترین فیلم سازنده اش (منهای نمونه ی بی نظیر اجاره نشین ها) و بهترین فیلم او در مقام کارگردان است.

پیروزی <<هامون>>، موفقیت فیلم ساز در برون نگاری تمام تردید هایش نسبت به هستی، شالوده و اساس ایدئولوژیک و زندگی شخصی ست؛ تا جایی که سینمای مهرجویی را می توان به قبل و بعد از این فیلم تقسیم کرد. پس از این فیلم به مدت یک دهه، نشانه های فیلم های شخصیت محور مدرن، جای مشخصه های آثار واقع گرای تمثیلی را می گیرد و صدای درون ِن، جای انفعال مردانه ی شخصیت های دوره ی نخست را (سه گانه بانو، پری، لیلا). اما در فیلم های بعدی به جای بقایای هامون، حضور واضح تر ِ الماس۳۳ را حس می کنیم.

ویژگی های اصلی این فیلم ها یعنی حرکت از بیرون به درون و از واقع گرا به مدرن، با الگوی مرد محور هامون آغاز می شود. با چهار فیلم زن محور ادامه می یابد و دست آخر با فیلم مردمحور دیگری به نام درخت گلابی تکمیل می شود. هامون به شکلی کلی و نه معنایی را می توان صرفا تحت تاثیر الگوی کلان روایی داستان هدایت (بوف کور) قرار داد؛ یعنی عشق جنون آمیز مرد به زن ویرانگر.

<<هامون>> ماجرامحور نیست و شخصیت محور است، همین هم هست که فیلمنامه را پیچیده تر می کند. این هنر مهرجویی استکه بیننده را به پای فیلمی ظاهرا ملودرام با پس زمینه ای فلسفی و عرفانی می کشاند. فیلم ساز از عناصری مرتبط با زیست و خلق و خوی ایرانی استفاده می کند و پاسخ مثبتش را بیش از هرکس دیگر، از بیننده ی ایرانی می گیرد. در نتیجه <<هامون>> همزمان فیلمی ذهنیت گرا، مدرن و شخصیت محور، اما برخلاف منابع غربی اش برای بیننده ی هم وطن به نحوی فراگیر، عمیقا مجذوب کننده، تأثیرگذار و عاشقانه است.

داریوش مهرجویی یکی از مهم ترین کارگردان های سینمای ایران است که تحصیلاتش را در رشته ی فلسفه در امریکا گذرانده و با فیلم <<گاو>> بنیان گذار سینمای موج نو ایران و یکی از شاخص ترین نمایندگان سینمای روشنفکری در ایران به حساب می آید.

مهرجویی فارغ التحصیل رشته های فلسفه و سینما از دانشگاه UCLA آمریکاست. رد پای تمایلات فلسفی و شاید بهتر بگوییم تجربه ها و اطلاعات فلسفی مهرجویی در بیشتر آثارش دیده می شود فیلمهایی مثل گاو، دایره مینا، آقای هالو و.، اما با دقت در همین آثار هم می توان رگه هایی از نگرش فلسفی به ویژه نگرش اگزیستانسیالیستی (هستی گرایی) را دید. سینمای مهرجویی در خود گرایشهای گوناگون و متنوع فکری را نهان دارد، اما نگرش اگزیستانسیالیستی پررنگترین این بینش هاست. فلسفه اگزیستانسیالیستی شاخه ای از فلسفه است که به بودن و هستی توجه دارد. وجود را اصالت می دهد و همه چیز را در سایه آن تبیین می کند. یکی از شاهکارهای مهرجویی که به وضوح می توان در آن این نگرش را دید <<هامون>> است.

درواقع ما در <<هامون>> با جدال شخص با خودش روبه رو میشویم. از نظر تکنیکی هم از شیوه روایی جریان سیال ذهن به خوبی استفاده شده است که این امکان را به مهرجویی می داد تا از یک طرف حالات درونی هامون و از طرف دیگر وقایع زندگی روزمره او را چنان با هم درآمیزد که در برخی صحنه ها تماشاگر زمان واقعی صحنه را از دست بدهد. درواقع هامون خط سیر مستقیم و ساده ای ندارد که به راحتی قابل درك باشد، بلکه مخاطب باید با یک تلاش ذهنی فراز و نشیب های فیلم را دریابد و تماشاگر منفعل نیست.

برایتعریففیلمیمانند<<هامون>>نقلقولیاز<<دیویدلینچ>>بهترینمثالاست.لینچمی گوید:

دلممی خواهدوقتیفیلمیرامی بینمتماشاگریکرویاباشم.مثلاوقتی<<هشتونیم>>ِفلینییادیگرفیلم هایاین چنینی،ازجمله<<لولیتا>>یکوبریک،<<سانستبولوار>>ِوایلدر،<<ساعتگرگومیش>>ِبرگمان،رامی بینمگاهیتایکماهدررویافرومی روم.چیزیانتزاعیدرآن هاهستکهروانمراناآراممی کند.چیزهاییمیانِخطوط شانوجودداردکهتنهافیلممی تواندبازبانخودشآن هارابیانکند.زبانیکهمی تواندچیزهاییرابگویدکهبهکلامدرنمی آیند.

هامون در لغت به معنی دشت و صحرا و زمین هموار خالی از بلندی و پستی و صحرای بی درخت است. داستان فیلم درباره حمید هامون با بازی <<خسرو شکیبایی>> است، که از لحاظ شخصیت پردازی از انسجام بالایی برخوردار است، هامون در زندگی شویی مشکلات فراوانی دارد. همسرش مهشید (بیتا فرهی) می خواهد از او جدا شود. آن ها زمانی عاشق هم بوده اند ولی اکنون فقط جنگ و دعوا دارند.

هامون احساس می کند مهشید و خانواده اش بر عیله او توطئه کرده اند و می خواهند آن ها از هم جدا شوند. هامون می خواهد علت نابودی رابطه اش را پیدا کند، بنابراین دنبال علی عابدینی می گردد، دوست عارف مسلک که مراد و مرشد هامون است. هامون در راه پیدا کردن علی خاطرات گذشته از کودکی تا دوران عاشقی و شویی اش را به یاد می آورد.

از طرفی هامون به شدت درگیر مفاهیم عارفانه همچون ایمانِ ابراهیم (ع) است و در حال نگارش رساله ای در باب عشق و ایمان در تفکر حضرت ابراهیم (ع) است. این فیلم به دغدغه های جوانان روشنفکر بعد از انقلاب می پردازد؛ میان دنیاخواهی و آرمان خواهی. هامون تصویری از آرمان خواهی است که به دلیل حبّ دنیوی در تلاطم است و درمقابل، استادش علی فردی که تکلیفش با خودش مشخص است و دنیا را فدای آرمان ها و عقایدش کرده است.

هامون با یک کابوس شروع می شود، به زمان حال، و از آن جا به زمان گذشته و از زمان گذشته به گذشته های دور و خاطرات متعدد هامون می رود. فیلم به صورت غیرخطی روایت می شود. از طرف دیگر مهشید تقاضای طلاق کرده است. او تلاش می کند همه خاطرات گذشته را به یاد آورد تا بفهمد که به چه دلیل و از کی و کجا رابطه شویی اش به هم خورده است. هامون دوران های مختلفی از زندگی اش را از جمله دوران کودکی، دوران نامزدی و آشنایی با مهشید، دوران دوستی با علی عابدینی را مرور می کند. این فیلم جزئیات و فلاش بک های زیادی دارد و به لحاظ تفاوت در نوع این فلاش بک ها، عنصر تدوین در آن توانسته خط روشنی برای مخاطب ایجاد کند.

سکانس آغازین فیلم هامون که درواقع خواب حمید هامون را نشان می دهد درکنار دریا اتفاق می افتد و این یک استفاده نمادین از دریاست، زیرا دریا نماد ضمیر ناخود آگاه است. از طرف دیگر پایان بندی فیلم نیز با دریا است. هامون دده از همه جا و همه کس خود را به دریا می سپارد و در همین دریاست که علی عابدینی به سراغش می آید و او را نجات می دهد.

دریا و به طور کلی آب به این علت که فضیلت تزکیه نفس دارد و می تواند هرگونه آلودگی را از بین ببرد مقدس است و نماد پاکی است. هامون با کابوسی آشنا آغاز می شود، مهرجویی تقریبا به تمام نشانه های مبهم کابوس در درون اثرش پاسخی روشن و قطعی می دهد. بااین حال فصل افتتاحیه ی فیلم را می توان یکی از مهم ترین فصل های آغاز در سینمای ایران دانست. به محض آن که شخصیت ها به تصویر مجازی و بزرگ تر خود بر پرده ی روی تپه خیره می شوند، مهندس عظیمیِ بساز بفروش در هیات ساتیر وارد می شود و مهشید حق و سهم و عشق حمید را با خود می برد و سپس دکتر سماواتی روان شناس در شمایل انسان نخستین با قدرتی برتر، ضربه ی نهایی را بر او وارد می کند.

مظلومیت او در کابوس، کمابیش همان است که در واقعیت می بینیم. عظیمی که در واقعیت بی رحم و کابوس بی ماوای فیلم وظیفه ای جز فریب مهشید ندارد، دختر بورژوای تنوع طلب را با این جمله می فریبد: نقشتو فراموش نکن! در نتیجه، با کابوسی منسجم و قطعی مواجهیم که در آن همه چیز از عشق و سینما گرفته تا روان شناسی و اقتصاد در کار ویرانی هرچه بیشتر روح و روان شخصیت اصلی اند. به همین دلیل است که بیننده در فیلم مهرجویی مدافع سرگشتگی و نومیدی انسان مظلومی ست که همه رهایش کرده اند و فیلم به نام اوست. در کابوس ابتدایی که هامون می بیند شخصیت های پیرامون زندگی هامون به شکلی ظاهر می شوند کـه گـویی درون خبیثشـان هویـدانقد و تحلیل فیلم سینمایی هامون ساخته داریوش مهرجویی با بازی خسرو شکیبایی

نقد و بررسی فیلم قهرمان اصغر فرهادی

نقد و تحلیل فیلم سینمایی کلوزاپ ساخته عباس کیارستمی

نقد فیلم لئون حرفه ای leon the perrfesional

نقد فیلم forrest gump با بازی درخشان تام هنکس

نقد آلبوم تریلر مایکل جکسون پرفروش‌ترین آلبوم تاریخ Thriller